Restauracja Europa

Grupa Restauracja Europa powstała w 2000 roku, założona przez Piotra Gajdę i Gordiana Pieca. Nazwa grupy pochodzi od nazwy restauracji, mieszczącej się przy Placu Kościuszki 4 w Piotrkowie Trybunalskim – swego czasu najbardziej ekskluzywnego lokalu w okolicy, ze świetną kuchnią i przedwojenną tradycją. Miejsce od 2000 roku przestało istnieć jako lokal gatronomiczno-rozrywkowy, ale przez kilka lat po jego zamknięciu miały tam jeszcze miejsce pierwsze edycje Festiwalu Interakcje, powołanego przez Piotra Gajdę, Gordiana Pieca, Ryszarda Piegzę i Jana Świdzińskiego¹.

Grupa Restauracja Europa ma charakter artystyczno-kuratorski. Jej członkowie – głównie Piotr Gajda i Gordian Piec co roku organizują w Piotrkowie Trybunalskim Międzynarodowy Festiwal Sztuki Akcji "Interakcje", który stał się jednym z największych i najstarszych tego typu przeglądów w Europie. Na przestrzeni 15 lat w festiwalu wzięło udział kilkuset artystów z całego świata, zarówno tych o światowej renomie, jak i młodych, dopiero debiutujących. Od początku Interakcje są inicjatywą pozainstytucjonalną, organizowaną przez Stowarzyszenie „Galeria Off”. Artyści prezentują swoje działania, promując jednocześnie ideę Interakcji nie tylko w Polsce. W 2008 roku wzięli udział w projekcie "I AM/JESTEM-polski performans" zorganizowanym przez Stranmillis University Collage i Towarzystwo Artystyczne Bbeyond w Belfaście, w 2011 gościli w Madrycie na zaproszenie organizatorów niezależnego Festiwalu Sztuki Performance Accion!MAD. Ze swoją sztuką odwiedzili również Paryż, Monzę, Ostrawę, Mińsk i Brukselę…

Grupa Restauracja Europa ma otwartą formułę członkowską, jej skład zmienia się w zależności od danej sytuacji, kontekstu chwili, projektów, w których biorą udział poszczególni członkowie. Trzon grupy stanowią Piotr Gajda i Gordian Piec, w akcjach grupy bierze udział m.in. Mariusz Marchewa, Marchlewicz, Piotr Łaszek, Olga Nowakowska i Karina Poteralska.

Restauracja Europa porusza się w obszarze różnych mediów: performance, instalacja, fotografia, wideo, a także bardziej tradycyjnych, jak malarstwo czy rzeźba. Włącza w swoje działania również poezję. Cytując członków grupy: Kluczowym elementem tworzenia jest moment spotkania ludzi o różnej „urodzie” oraz miejsce prezentacji. Fundamentem funkcjonowania grupy Restauracja Europa jest otwarta formuła przynależności i aktywności. Grupowe działanie RE to symbolicznie ograniczona przestrzeń służąca do poznawania wzajemnych doświadczeń i zdolności interpretacji. Działanie indywidualne, to badanie zależności pomiędzy tym co wewnątrz i na zewnątrz, pomiędzy Ja jednostki i Ja grupy.

W sztuce Restauracji Europa odnajdziemy ślady praktyki dadaistycznej oraz działań Fluxusu. Najbardziej spektakularne są akcje performerskie grupy. Charakterystyczny, często wykorzystywany przez nich strój to czarne garnitury i krawaty. Tym stylem nawiązują do image bohaterów filmów Quentina Tarantino. Ważne w akcjach grupy są rekwizyty i elementy choreografii synchronizującej ruchy i gesty artystów. Tradycją grupy jest coroczny występ na Festiwalu Interakcje, którego są gospodarzami.

W 2007 roku wykonali dwie akcje - w przestrzeni publicznej oraz galerii. W pierwszej artyści w odblaskowych kamizelkach z logo festiwalu towarzyszyli każdemu pieszemu przechodzącemu przez ulicę. Nawiązali tym samym do akcji przeprowadzania dzieci szkolnych przez jezdnię przez osoby w takich właśnie strojach. Spektakularna akcją, którą można by podsumować jak piszą Małgorzata Butterwick i Monika Branicka „ze sztuką bezpieczniej”, doskonale oddawała ideę Interakcji – czyli nawiązanie kontaktu z drugim człowiekiem, tu przypadkowym odbiorcą, przechodniem².

W performance w galerii, podczas tej samej edycji dwie sytuacje działy się symultanicznie. Mariusz Marchewa Marchlewicz, stał odwrócony tyłem do widzów, przed pustym stolikiem z białym obrusem i odczytywał tekst opisujący wystawny obiad. Tekst rozgrywał się na 2 poziomach - opisu estetyki stołu, z konwenansami zachowania biesiadników oraz opisu relacjonującego emocje bliskie paranoi, które kryły się pod konwencjonalną fasadą. Kiedy Marchewa odczytywał tekst pozostali dwaj artyści (Gajda i Piec) balansowali na palcu drewniane tyczki. "Akrobacja" udawała im się z różnym skutkiem, testując w ten sposób refleks artystów oraz publiczności, ponieważ tyczki upadały w różnych kierunkach. Działanie z tyczkami doskonale korespondowało z tekstem balansującym na cienkiej granicy między konwencją uważaną za normalną a obłędem. W stworzonej przez grupę sytuacji, nie było dramatu, raczej ironia i groteska³.

W 2008 roku podczas jubileuszowej – 10 edycji festiwalu wykonali bardzo wizualną akcję, która toczyła się w wyznaczonym kwadratowym polu. Brało w niej udział czterech artystów, z których każdy działał na "swoim" boku kwadratu, oraz artystka, pełniąca pomiędzy nimi rolę "medium". Artyści przebrali się na oczach widzów w stroje artystyczne, czyli eleganckie garnitury. Następnie wykonywali tą samą czynność (gra w kółko/krzyżyk), po czym podnieśli w górę listwy posypane białym proszkiem, wyznaczające boki kwadratu, zginając je aż do złamania. Występ zakończył wystrzał konfetti.

W 2013 roku, podczas 15 jubileuszu Interakcji, Restauracja Europa wykonała trzy performance, za każdym razem odwołując się do historii festiwalu oraz lokalu, z którym wiąże się początek ich wspólnych działań. Jedna z akcji miała miejsce obok budynku dawnej restauracji. Artyści odczyścili z brudu i gołębich pozostałości tablicę przypominającą, że w 1998 roku Ryszard Piegza przeniósł do restauracji Europa Centrum Świata z Dworca Perpignan, ustanowionego tam przez Salvadora Dali w 1963 roku. Następnie postawili stolik, który przykryli białym obrusem, ustawili na nim kieliszki i kwiatki oraz podpisali „Stolik Andrzeja Partuma”. Akcja przypomniała działanie Partuma z 1998 roku, kiedy to nieżyjący już artysta usiadł przy stoliku w restauracji Europa i rozmawiał z każdym, kto się do niego przysiadł. Pozostawione przez artystów dwa puste krzesła zachęcały aby na nich usiąść i nawiązywały do głównej idei Interakcji – spotkania człowieka z człowiekiem⁴.

W akcjach grupy pojawia się element przewrotności, gry z odbiorcą. W 2009 roku na Festiwalu Sztuka i Dokumentacja członkowie grupy wykonali performance, w którym w którym udało im się zamienić role artystów i widzów. Przed Domkiem Ogrodnika (dawne Patio Centrum Sztuki AHE) grabili liście. Widzowie przyglądali się akcji. Artyści zaczęli namawiać publiczność do pomocy. W efekcie publiczność zaczęła grabić liście, a artyści stali się obserwatorami sytuacji.

Historia działań Restauracji Europa i historia festiwalu Interakcje mają ze sobą ścisły związek i jedna aktywność napędza drugą. Też istotne jest przenikanie się sfery lokalnej z globalną. Artyści zapraszają do Piotrkowa twórców performance z całego świata, jednocześnie zderzając ich z piotrkowską specyfiką, dość typowego dla Polski średniej wielkości miasta, gdzie życie płynie w innym rytmie niż w Łodzi czy Warszawie. Ale może właśnie tutaj interakcja między artystami a widzami może zachodzić silniej, głębiej niż w dużych aglomeracjach, gdzie mieszkańcy mają więcej bodźców i propozycji spędzania wolnego czasu. W Piotrkowie wydarzenie to jest bardziej widoczne, artyści z całego świata działają nie tylko w galerii przy Dąbrowskiego 5, ale także w centrum handlowym, na starym rynku, na ulicach i w zaułkach miasta. Wielkiego majowego święta sztuki performance nie da się tu przeoczyć.

MANIFEST ARTYSTYCZNY RESTAURACJI EUROPA:

RE szuka rytmów, dźwięków, gestów i kolorowych baniek na wietrze.

RE wdaje się w dyskusje choć nie zawsze musi być zrozumiana i nie chce nikogo nawracać.

RE otwiera parasole, które choć dziurawione przez rytm minut i lat stać się mogą choć na chwilę namiastką bliskości i bezpieczeństwa.

RE robi performance po to aby uświadomić sobie niepokoje, wzajemne relacje i nastroje.

Kiedy wychodzimy na ulicę czujemy jak otacza nas pośpiech, napięcie, wrogość i strach.

Wszyscy naokoło szukają swoich stref bezpieczeństwa, osłaniają się i odwracają.

Nigdy wcześniej nie wiemy co chcemy zrobić. Gdybyśmy to wiedzieli akcja nie miałaby sensu. Wystarczyłby opis albo wiersz albo artykuł do gazety.

Działanie w przestrzeni i w interakcji z innymi ludźmi pozwala nam zrozumieć co nas dręczy.

Opisy pozostawiamy na potem.

Szukamy interakcji i reakcji.

Nie planujemy.

Jesteśmy spontaniczni i otwarci.

Nie wiemy co nas czeka.

Anka Leśniak